Ik keek vorige week naar Beau. Aan tafel zaten Hans van den Berg, directeur van Tata Steel en huisarts Luc Verkouteren. Aanleiding was de bevinding van het RIVM dat de uitstoot van schadelijke stoffen door Tata Steel gevaar kan opleveren voor de lokale volksgezondheid.
Een belangrijk doel van het gesprek? Vervuilende uitstoot van grote industrie én de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid agenderen. Prima en relevant onderwerp. Fijn dat het geagendeerd wordt.
Maar als ik kijk naar het verloop van het gesprek en dat vergelijk met andere gesprekken in talkshows, dan zie ik steeds hetzelfde resultaat. En dat resultaat helpt ons nog niet echt verder…
Ik denk dat we samen winst kunnen boeken, als we op een andere manier het gesprek aangaan. Laat ik je meenemen in mijn gedachtegang.
Talkshows nu
De meeste talkshow verlopen als volgt:
– er staat een controversieel onderwerp op de agenda.
– gasten die qua belang en opinie uitersten vormen, worden uitgenodigd aan tafel.
– zij krijgen spreektijd van de host, die het niet kan helpen dat onbewust de vraagstelling volledig wordt gekleurd door persoonlijke mening: ‘Vind je ook niet dat <…>’ = gesloten en sturende vraag.
– er volgt een steekspel met woorden waarbij het gaat om het ‘gelijk’. In de hoop dat de winnaar de publieke opinie beïnvloedt.
De show van vorige week wandelde deze route ook uit. @Hansvandenberg wordt het vuur aan de schenen gelegd, deels door de sturende vragen van @Beauvanervendorens zelf, maar zeker ook door huisarts @Lucverkouteren. De persoonlijke en professionele scope (terechte zorg, verontwaardiging/boosheid, verantwoordelijkheidsgevoel naar patiënten) is zo duidelijk hoorbaar in zijn gepush dat al snel het patroon aanval – verdediging ontstond.
Wat leveren dit soort talkshows op?
Het uiteindelijke resultaat is dat er woordvoerders van twee partijen aan tafel zitten. De verbinding is verbroken als gevolg van wederzijds gepush. De kijker ervaart sterk gepolariseerde emotie, maakt de persoonlijke balans op en kiest bewust of onbewust partij en schaart zich in een kamp.
– Is er sprake van verbinding waardoor de partijen elkaar echt begrijpen?Nee.
– Zijn we dichter bij een oplossing gekomen? Nee.
– Is er sprake van ‘mooie’ tv? Voor sommigen misschien wel: lekker om iemand aan de schandpaal genageld te zien. Smullen. De focus ligt op de discussie wie er goed/fout heeft gehandeld en wie er gelijk heeft.
Hoe ziet dat er idealiter uit?
Ik hoop dat dit soort talkshows voor de meesten van ons als gemiste kans gaan voelen. Een kans om de verbinding aan te gaan. Vanuit begrip en gelijkwaardigheid elkaars standpunt te verkennen. En een eerste stap te zetten op weg naar een gezamenlijke oplossing. Dat die oplossing meer is dan de som der delen, moge duidelijk zijn.
De meeste standpunten zijn wáár
Het is waar dat:
– Tata Steel zwaar vervuilt;
– de huidige situatie ongezond is voor de inwoners van de IJmondgemeenten;
– mensen ziek worden van en kunnen overlijden door de uitstoot van dit soort fabrieken;
– de druk op de lokale gezondheidszorg daardoor toeneemt;
– sommige inwoners dit overkomen is en niet kunnen verhuizen naar een gezondere leefomgeving;
– sommige inwoners er zelf voor gekozen hebben om in de IJmond te gaan wonen;
– Tata Steel voor een groot deel van onze dagelijkse staalbehoefte zorgt (auto’s, gebouwen, wasmachines, gereedschap, etcetera);
– Tata Steel aan de weg timmert met een transitie naar groen staal;
– Tata Steel voor werkgelegenheid zorgt (9.000 banen).
Al deze waarheden leven naast elkaar. Onze uniek en persoonlijke scope zorgt ervoor dat we slechts op een deel van de waarheden focussen. Onze confirmation bias zorgt ervoor dat we de overige waarheden aan de kant schuiven.
Talkshows straks?
Alles bekijken als wáár… dat vraagt wel om iets wezenlijks: namelijk om het hoofddoel van een talkshow verleggen. Van ‘mooie’ tv en hoge kijkcijfers door conflict naar een middel om:
– een wezenlijke bijdrage te leveren aan het publieke debat;
– polarisatie terug te dringen;
– een bijdrage te leveren aan gezamenlijk gedragen oplossingen voor complexe, maatschappelijke vraagstukken.
Oprechte verbinding is key
Ik weet zeker dat we een stap verder komen als we de verbinding aangaan. Hoe moeilijk ook, omdat er allerlei emoties zorgen voor rookgordijnen. Alles wat dichtbij voelt en herkenbaar is voor ons onbewuste brein, heeft een grotere impact dan dat wat ver weg is. ‘Die inwoner’ en ‘Die grote en anonieme organisatie’ zorgen voor verwijdering. De persoonlijke, individuele en eerlijke verhalen zorgen voor inzicht, begrip en verbroedering. Als de Duitsers en de Engelsen samen kerst konden vieren in de loopgraven in 1914, dan moet dit toch ook kunnen?
Hoe ziet dat eruit?
Stel nu dat beide partijen stoppen met focussen op ‘wie deed wat verkeerd in het verleden en wie heeft er nu gelijk’, dan ontstaat er ruimte. Ruimte om te verkennen: ‘hoe gaan we samen verder? Wat kunnen we doen om dit grote gezamenlijke probleem kleiner te maken of meer draaglijk te maken?’.
Als woordvoerders uit de lokale samenleving écht oordeelvrij gaan onderzoeken hoe de huidige werkwijze én de voorgenomen transitie van Tata Steel eruitziet, zal dat inzicht geven. Inzicht in de impact op de organisatie. Inzicht in de effort die dit met zich meebrengt. Inzicht in de verantwoordelijkheid die dit bedrijf voelt richting haar medewerkers.
Als @Hansvandenberg van Tata Steel zich mens toont en zich écht gaat verdiepen in de lokale samenleving, dan zal dat begrip en (hoogstwaarschijnlijk een groter) verantwoordelijkheidsgevoel opleveren naar die samenleving. Ik zie voor me dat vooraanstaanden mensen van Tata Steel zoveel mogelijk in gesprek gaan met inwoners, zorgprofessionals en ondernemers:
– om hen te vragen welke zaken het meest onrust opleveren. Waar de grootste pijn zit. De grootste zorg. Hoe dat er precies uit ziet. En wat ze idealiter zouden willen dat er gebeurt.
– om op te halen welke dingen aanspreken in de plannen rondom de transformatie naar groen staal.
– om op te halen welke dingen er beter kunnen, waar het sneller kan, welke extra stappen wenselijk zijn.
– om op te halen welke dingen ze (extra) kunnen doen om het noodzakelijke kwaad van de komende jaren zoveel mogelijk acceptabel of aanvaardbaar te maken.
Het lijkt maf. Als ik schrijf: ‘…en wat inwoners idealiter willen dat er nu gebeurt’, dan verwacht je waarschijnlijk dat de meest fervente tegenhangers direct zullen roepen dat de fabriek per direct moet sluiten. Wat een onmogelijkheid zal (b)lijken voor Tata Steel.
Het zeer bijzondere is dat dit scenario hoogstwaarschijnlijk niet zal gebeuren. Als je de scope van een ander oordeelvrij of zelfs waarderend onderzoekt, dan zul je merken dat er veilige verbinding ontstaat. Vanuit die verbinding ontstaat realisme, begrip en ander gedrag. Ik kan dat wel schrijven, maar je merkt het alleen als je erbij bent. En dat heb ik inmiddels een keer of 3?000 meegemaakt.
Tot een ideale oplossing en tot wereldvrede komt het waarschijnlijk niet. Maar we zetten in elk geval meer stappen als we vanuit inzicht in elkaars belevingswereld én wederzijds begrip elkaar bevragen wat er in de toekomst nodig is om samen verder te komen. En dat gun ik ons allemaal.
